Landbouw

De landbouw en vooral de veehouderij stoot veel broeikasgassen uit zoals methaan, lachgas en CO₂: in Nederland gaat dit om 28 Mton CO₂-eq. Maar de landbouw heeft als één van de weinige sectoren ook de mogelijkheid om CO₂ vast te leggen, in bomen, planten en bodem. Om klimaatdoelen te halen, is behalve een energietransitie ook een omslag in ons voedselsysteem nodig. Urgenda pleit daarom voor een 100% natuurinclusieve kringlooplandbouw in 2030 en werkt daar actief aan mee.

1001 hectare kruidenrijk grasland

Urgenda en LTO Nederland sloegen in 2020 de handen in elkaar om 1001 hectare aan grasland kruidenrijk te maken. Kruidenrijk grasland is gezond voor koeien, bodem, klimaat en milieu, maar de aanschaf van het zaaigoed is duurder dan de aankoop van graszaad. Door een crowdfundingsactie kunnen melkveehouders nu met korting een zaadmengsel aanschaffen en dat werkt. Boeren staan in de rij en is al bijna 5.000 hectare verkocht, met dank aan vele burgers en diverse provincies. Miljoenen kilo’s kunstmest en CO2 zijn al bespaard en de kruidenrijke percelen bieden voedsel aan vele insecten. En nog mooier is: van de 1.480 deelnemende boeren is driekwart tevreden en wil verder met deze kruidenrijke weilanden. Doneert u ook 1.000 m2 kruidenrijk weiland? www.1001ha.nl

1001 hectare biodiverse winterakkers, klaveronderzaai en bomen en struiken

De kortingsactie 1001ha kruidenrijk smaakte naar meer. Inmiddels is er sinds 2022 groenbemesters.1001ha.nl voor akkerbouwers: 400 akkerbouwers zaaiden 2300 hectare biodiverse winterakkers in. Vanaf oktober 2024 krijgen boeren korting op bomen en struiken voor meer voederhagen, boomweides, groene erven en windsingels. En korting op agroforestry advies. Kijk voor meer informatie op bomen.1001ha.nl.

In 2025 start een nieuwe kortingsactie voor akkerbouwers: klaveronderzaai. In de biologische landbouw is het heel gewoon om klavers onder graan te zaaien. Dit heeft landbouwkundige én ecologische voordelen. Maar in de gangbare graanteelt gebeurt dit nauwelijks. In 2023/2024 organiseerden we een proef bij 30 gangbare akkerbouwers. Hoewel het niet overal lukte, zijn alle deelnemers toch enthousiast. In 2025 start de kortingsactie voor meer akkervogels en minder kunstmest.

Gratis bomen met Meer Bomen Nu

In maart 2020, sloeg Urgenda de handen ineen met stichting MEERGroen en boerenorganisatie Caring Farmers om 50.000 bomen te planten op en rondom boerenerven voor CO₂-opslag en meer biodiversiteit. Lees meer over de campagne Meer Bomen Nu en bekijk de video. In het plantseizoen 2020/2021 gaven de drie organisaties samen 500.000 bomen weg, waaronder 250.000 zaailingen, 190.000 perenbomen en 60.000 sneeuwbalstruiken. 80% van de bomen sloeg aan en ongeveer 1/3 van deze bomen kwamen terecht bij boeren. Nu in 2023 zijn inmiddels 1,6 miljoen bomen weggegeven, heeft de campagne een eigen app: de Bomenplanner, en breidt de campagne uit naar Duitsland en Engeland.

De verplantmethode van de campagne Meer Bomen Nu krijgt inmiddels internationaal aandacht. Voor gratis bomen ga naar Meer Bomen Nu.

Cambium: bouwen aan boslandbouw in Vlaanderen en Nederland

Boslandbouw, ook wel agroforestry, is een natuurinclusieve en duurzame manier van landbouw. Samen met 8 andere organisaties neemt Urgenda het voortouw om rendabele toepassing van boslandbouw te bevorderen en versnellen. De hoofddoelen zijn het vergroten van draagvlak en het professionaliseren van de advisering en kennisdeling op dit terrein.

Op 1 maart 2024 is dit Interreg-project van start gegaan onder de naam ‘Cambium: boslandbouw integraal’. Het project loopt drie jaar (t/m februari 2027) en Urgenda is een van de negen deelnemende organisaties – 4 uit Vlaanderen en 5 uit Nederland. De belangrijkste activiteiten binnen het project zijn:

bundeling en ontsluiting van kennis en instrumenten;
demonstratie van boslandbouw op agrarische bedrijven;
training, educatie en begeleiding van professionals (o.a. boeren).

Urgenda richt zich vooral op analyse en advies met betrekking tot juridische en financiële knelpunten.

Wil je dit project op de voet volgen? Abonneer je dan de nieuwsbrieven van Consortium Agroforestry Vlaanderen of Agroforestry Netwerk Nederland.

Gezocht: landbouwbedrijven die met agroforestry aan de slag willen!
Voor het project zoeken we landbouwbedrijven die agroforestry willen implementeren in hun bedrijfsvoering en een concrete aanplant van houtige soorten (bomen, struiken, etc.) voor ogen hebben binnen de projectperiode. Meer informatie over het project in Nederland is verkrijgbaar via Marco Bijl (e-mail) van de Forestry Service Group. In Vlaanderen kun je contact opnemen met Mieke Vandermersch (e-mail) of Rutger Tallieu (e-mail) van Praktijkpunt Landbouw Vlaams-Brabant.

Het Cambium project wordt gefinancierd door Interreg Vlaanderen-Nederland.

Overige deelnemende organisaties zijn Praktijkpunt Landbouw Vlaams-Brabant, Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek (ILVO), Bos+ Vlaanderen vzw, Inagro vzw, Forestry Service Group, Food Forest Factory (Obvious Green B.V.), Agroforestry Netwerk Limburg (Schmitz Agroforestry), Stichting Voedselbosbouw Nederland, Urgenda (Caring Farmers).

Landbouw in het handboek voor spelers in de energietransitie: Tussen Kolen en Parijs.

Om de klimaatdoelen te halen, is ook een voedseltransitie nodig en is het noodzakelijk om koolstof vast te leggen in bomen en andere natuur. In de energietransitie is het dan ook niet meer dan logisch om ook landbouw, natuur en voeding mee te nemen. Dit is zo, omdat de landbouw veel grond in beslag neemt en veel energie verbruikt. En vanwege de biodiversiteitscrisis en de stikstofcrisis staat de landbouw nu op een kantelpunt. Lees onze visie en adviezen in H6. Landbouw & natuur in Tussen kolen & Parijs (urgenda.nl)

Landbouw in het 54puntenplan voor CO₂-besparing

Veel maatregelen in het 54puntenplan voor CO₂-besparing gaan over landbouw, de veehouderij en voedsel. Gezamenlijk kunnen deze maatregelen optellen tot 2 Mton in 1 jaar tijd, of 18 Mton in 2030. Zie hieronder.

Maatregel 2: minder koeien, niet minder winst
Maatregel 11: een dagje extra geen vlees eten
Maatregel 12: versneld vernatten veenweidegebieden
Maatregel 22: verdubbelen budget warme sanering varkenssector
Maatregel 24: ledverlichting in kassen
Maatregel 35: meer bossen, bomen en beter beheer bermen, ook op boerenland
Maatregel 45: minder stikstofkunstmest, beter bodembeheer
Maatregel 53: krimp andere veesectoren

Een heel aantal maatregelen in het 54puntenplan dragen ook bij om de stikstofuitstoot terug te dringen, en hiermee krijgt het ministerie dus twee voor de prijs van één. Zie hier welke maatregelen dat zijn.

Bovengenoemde maatregelen, werken niet alleen om in 2020 aan het klimaatvonnis te voldoen, maar zijn ook een eerste versnelling naar kringlooplandbouw en meer biodiversiteit. Lees hier het rapport 54puntenplan als opstap naar kringlooplandbouw.

Caring Farmers

De Caring Farmers is een groeiende groep boeren die zich zorgen maken om klimaat en biodiversiteit en een ander boerengeluid laten horen. Zij pleiten in Den Haag en in het publieke debat voor een snellere landbouwtransitie naar een dier-, klimaat- en boervriendelijke landbouw waar de biodiversiteit ieder jaar toeneemt. Urgenda ondersteunt de Caring Farmers totdat ze op eigen benen kunnen staan.

-voorBoeren-

Eind 2019 richtte Urgenda -voorBoeren- op: een initiatief dat boeren met elkaar in contact brengt en waarmee zij elkaar kunnen helpen duurzame uitdagingen aan te gaan. De eerste succesvolle bijeenkomsten waren begin januari 2020 in Groningen. Inmiddels zijn er zoveel andere partijen die boeren met elkaar verbinden om te praten over duurzaamheid dat de campagne is gestopt. Lees meer op www.voorBoeren.nl.