WAT GEBEURT ER ALS DE AARDE MET 3-4 GRADEN OPWARMT?

Als we op de huidige weg doorgaan met de uitstoot van broeikasgassen, is een temperatuurstijging van 3-4 graden ten opzichte van het pre-industriële tijdperk in de tweede helft van deze eeuw de realiteit.
Een dergelijke opwarming lijkt gering, maar heeft grote gevolgen: langere en extremere hitte, stormen en overstromingen, droogtes, bosbranden en verwoestijning, zeespiegelstijging en massaal uitsterven van diersoorten. Omstandigheden die het leven op Aarde zeer onaangenaam en gevaarlijk zullen maken, ook omdat het de vraag is of het in dergelijke extreme omstandigheden mogelijk zal blijven om de wereldbevolking te voeden. De Wereldbank heeft sinds 2012 in drie rapporten (1, 2, 3) onder de titel Turn Down the Heat een uitgebreid overzicht gegeven van de gevolgen voor het leven op Aarde bij 4 graden opwarming.

GEVOLGEN VAN 4 GRADEN OPWARMING

Hittegolven komen steeds vaker voor en zullen nog intenser worden. Hittegolven zoals die in Rusland in 2010 zijn niet langer uitzondering maar worden de regel. Enkele gevolgen: sterfte door hitte, bosbranden en oogstverliezen. Gedurende bepaalde periodes in het jaar zal het op sommige plaatsen in de wereld medisch onverantwoord zijn om naar buiten te gaan.

Het weer wordt nog grilliger met zowel meer overstromingen als droogtes. Overstromingen kunnen naast schade aan infrastructuur ook verontreinigingen en ziektes meebrengen, met gevolgen als diarree en aandoeningen aan de luchtwegen.

VOEDSELZEKERHEID

De extreme weersomstandigheden zullen grote gevolgen hebben voor landbouwopbrengsten overal ter wereld en daarmee de wereldvoedselvoorziening ernstig onder druk zetten. Onderzoek laat zien dat sommige gewassen zelfs bij 1 graden opwarming al 20% minder oogst geven. Bij 4 graden opwarming is de verwachting dat veel oogsten volledig ineen zullen klappen.
Droogtes, overstromingen, mislukte oogsten en stromen vluchtelingen als gevolg van onbewoonbaar geworden land zullen de druk verhogen in gebieden die kwetsbaar zijn voor massamigraties, onrust en gewapende conflicten. Het Amerikaanse leger noemt klimaatverandering als de grootste bedreiging voor de veiligheid van de Verenigde Staten in de 21e eeuw.

Opwarming heeft ook verschillende negatieve gevolgen voor de volksgezondheid. Werken in de buitenlucht zal moeilijk worden in gebieden met zowel hoge temperaturen als een hoge luchtvochtigheid. Veranderingen in temperatuur en neerslag bevorderen ook de verspreiding van ziektes zoals malaria en knokkelkoorts.

Voor het einde van de 21 eeuw kunnen we 50 centimeter tot één meter zeespiegelstijging verwachten, en mogelijk meer. De zeespiegelstijging houdt echter niet aan het einde van deze eeuw op. Verschillende onderzoeken wijzen erop dat huidige emissies op de lange termijn een totale stijging van 9 meter onvermijdelijk maken. Een deel van deze stijging is afkomstig van de ijskap op Groenland. Wanneer het Groenlandijs een bepaalde grens van opwarming passeert (tussen de 1 en 4 graden Celsius), is het totale volume van dit ijs goed voor 7 meter zeespiegelstijging.

Waar bij 2 graden opwarming de beschikbaarheid van zoetwater op veel plaatsen met 20% daalt, kan dat bij 4 graden zelfs verminderen tot 50%. Bijvoorbeeld in Zuid-Azië zal men te maken krijgen met lange perioden van droogte en veranderende moessonregens.

ECOSYSTEMEN

Verlies van biodiversiteit en daarmee ecosysteemdiensten waar de mens van afhankelijk is (bijvoorbeeld kustbescherming en visserij). Tussen de 20% en 30% van de plant- en diersoorten wordt met uitsterven bedreigd bij een opwarming boven de 2-3 graden Celsius. Bovendien zullen soorten zo’n 10 tot 100 keer sneller uitsterven dan in de recente geschiedenis. Dit dramatische verlies aan biodiversiteit en natuur heeft ook grote gevolgen voor de economie. In een uitgebreid onderzoek naar de waarde van ecosysteemdiensten wordt bijvoorbeeld geschat dat het halveren van de ontbossingssnelheden $3,7 biljoen zal besparen in de vorm van vermeden broeikasgasemissies. Volgens het zelfde onderzoek is de bestuiving door insecten wereldwijd €153 miljard waard. In totaal wordt het wereldwijde verlies aan ecosysteemdiensten op €50 miljard per jaar geschat en zou in 2050 alleen al het verlies aan biodiversiteit op land 7% van het mondiale BBP kunnen kosten.

Grote delen van de oerwouden en andere bosrijke gebieden zullen verloren gaan als gevolg van bosbranden, droogtes, en toenemende kap voor het uitbreiden van landbouwgronden die als gevolg van klimaatverandering elders verloren zijn gegaan.

Koraalriffen zullen door de verzuring van de oceanen waarschijnlijk volledig afsterven. Mensen die afhankelijk zijn van het koraal voor voedsel, inkomen, toerisme en kustbescherming voelen de gevolgen ver voordat de 4 graden is bereikt.

Dit (en meer) zijn allemaal voorspelbare gevolgen van een opwarming van 4 °C ten opzichte van het pre-industriële tijdperk. Deze gevolgen interacteren met elkaar en hebben ook zelf weer een effect op klimaatverandering. Deze feedback-effecten van klimaatveranderingen op het klimaat zijn maar moeilijk te voorspellen, maar wetenschappers waarschuwen dat ze kunnen leiden tot abrupte klimaatverandering. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het afsmelten van de grote ijskappen, het vrijkomen van methaan uit permafrost, veengronden en de oceaanbodem, structurele veranderingen in ecosystemen, en het afsterven van het Amazoneregenwoud. Dit soort gebeurtenissen zouden ertoe kunnen leiden dat temperaturen worden bereikt van ver boven de 4 graden.

Dit is de wereld waar de voorzitter van het IMF over sprak toen zij in een toespraak voor een zaal vol wereldleiders zei: “We should make no mistake. Without concerted actions, the next generation will be roasted, toasted, fried and grilled.”