Het laatste nieuws

24 sep Resultaten plataan-check bekend

In het voorjaar van 2023 riep Urgenda haar achterban op om schors van platanen te verzamelen en in te sturen voor onderzoek naar fijnstofvervuiling. De Urgenda achterban reageerde massaal en leverde meer dan 700 monsters in. Luchtverontreiniging door (ultra)fijnstof is een groeiend probleem voor de gezondheid, vooral in steden. Het Franse project Ecorc’Air (‘schorslucht’) vond een methode om de depositie van fijnstof te meten via magnetische meting van ijzerdeeltjes op de schors van platanen, bomen die ieder jaar vervellen. De resultaten van deze meetpunten zijn nu gepubliceerd.

Van de 700 ingezonden monsters was het merendeel goed genoeg voor analyse. Via deze link kunnen alle meetpunten bekeken worden. Een blauw punt betekent dat op die boom een jaar lang geen metaaldeeltjes neerkwamen en dat de lucht waarschijnlijk schoon is. Gele punten betekent dat er luchtvervuiling is, oplopend tot zeer ernstige vervuiling op de rode punten.

Conclusies van het onderzoek

• De actie was zeer succesvol door het grote aantal enthousiaste vrijwilligers en het grote aantal succesvolle meetpunten.
• Behalve tot meer meetpunten, leidt de actie ook tot meer bewustzijn over luchtkwaliteit en fijnstof.
• Nederland telt veel stedelijke meetpunten waar een erg hoge concentratie is gemeten, en waar ingrijpen van gemeenten nodig is.
• In Amsterdam werden gemiddeld lagere concentraties luchtvervuiling gemeten dan in Parijs.
• De methode heeft bewezen een goede indruk te geven van vervuiling door wegverkeer. Op dit moment is er te weinig data om de methode ook te kunnen gebruiken voor vervuiling door bijvoorbeeld vliegtuigen of industrie.
• De meetpunten kunnen beleidsmakers en onderzoeksinstituten ondersteunen bij het maken van keuzes: waar zijn meer meetstations nodig, waar lopen burgers veel risico en is meer onderzoek of actie nodig. In Montpellier leidde de Citizen Science actie al tot het autovrij maken van enkele straten.
• De actie is zeer de moeite waard om te herhalen.

Hoe nu verder?

De resultaten lieten erg lang op zich wachten: het project verovert langzaam Europa en het Ecorc’Air team raakte gebukt onder het eigen succes. De onderzoekers Christine Franke, Aude Isambert en collega’s hebben afgelopen jaar gewerkt aan een mobiele app, Particollect, die het insturen van samples makkelijker maakt en de gegevens direct opslaat. Ook zochten en vonden ze samenwerking met laboratoria in heel Europa, zodat ze beter voorbereid zijn op grote inzendingen zoals de 700 samples van de Urgenda-actie. Als we de actie in 2025 herhalen, kan dat dus met een app én met een Nederlandse universiteit.

De methode

Fijnstofdeeltjes zetten zich af op allerlei oppervlakken (de bewoners van huizen langs drukke wegen zullen dit herkennen van hun ruiten). Zo ook op boomschors. Omdat de plataan zijn schors elk jaar ververst, kun je daarop meten hoeveel fijnstof zich het afgelopen jaar heeft afgezet op de boom. Je zou dus ook een jaarlijkse toe- of afname kunnen meten, wanneer je dit ieder jaar opnieuw meet.

Het Ecorc’Air team vond een goedkope methode om schors te gebruiken om via magnetisme metaaldeeltjes in fijnstof te meten. Sinds 2016 tonen zij aan hoe de concentratie van metaaldeeltjes in Parijs op lokale schaal toe- of afneemt. De methode is met andere meetmethoden gevalideerd voor vervuiling door verkeer. De resultaten laten zien dat de hoeveelheid deeltjes afneemt met de afstand tussen de boom en de weg, en dat geparkeerde auto’s of vegetatie als schild fungeren voor voetgangers. Dit is belangrijke informatie voor steden die hun inwoners graag gezond houden. Lees hier meer over de methode en resultaten van Ecorc’Air.

Lees ook in Parool of AD.

Veelgestelde vragen

• Mijn meetpunt staat er niet bij, klopt dat?

  Heel hartelijk dank voor je bijdrage aan de actie! Van de onderzoekers hebben wij gehoord dat het merendeel van de samples goed genoeg was voor analyse. Sommige monsters helaas niet, ofwel omdat de zakjes gescheurd ofwel te vervuild waren. In een enkel geval was er bast van de verkeerde boomsoort verzameld. Enkele mensen stuurden – al dan niet op verzoek – monsters in afkomstig van rondom bepaalde industrieën. Deze monsters zijn nog niet geanalyseerd.

• Ik heb monsters verzameld rond Tata Steel of Schiphol

  In de communicatie in 2023 noemden wij Tata Steel en Schiphol. In het afgelopen jaar hebben de onderzoekers meer onderzoek gedaan en gepubliceerd waaruit bleek dat de methode inmiddels goed is gevalideerd voor wegverkeer, maar dat er nog te weinig monsters zijn om iets zinnigs te zeggen over vliegvelden of industrie. Als in de komende jaren het aantal meetpunten toeneemt, wordt duidelijk in hoeverre de Plataan-check inzicht kan bieden in overige luchtvervuiling.