Het laatste nieuws

09 apr Baanbrekende uitspraak Europese Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) in klimaatzaak KlimaSeniorinnen

Op 9 april oordeelde het Europese Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM), verder ‘het Hof’, dat de Vereniging van KlimaSeniorinnen uit Zwitserland op mag komen voor de rechten van (oudere) mensen in Zwitserland die gaan lijden onder klimaatverandering. Ook oordeelde het Hof dat voldoende duidelijk is op basis van de wetenschap dat de Zwitserse staat niet voldoende doet om zijn burgers te beschermen.

Schending art. 8 EVRM

De leden van de Vereniging zijn oudere dames die de serieuze consequenties van klimaatverandering zullen ondergaan. Het Hof stelt dat de Zwitserse autoriteiten niet voldoende doen om klimaatverandering te voorkomen. Artikel 8 van het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) vereist een effectieve bescherming tegen de serieuze effecten van klimaatverandering op het leven, gezondheid, welzijn en kwaliteit van leven. Zwitserland heeft niet genoeg gedaan en “failed to comply with its duties (“positive obligations”) under the Convention concerning climate change. The Swiss authorities had not acted in time and in an appropriate way to devise, develop and implement relevant legislation and measures to mitigate the effects of climate change in this case.” Kortom: als een land niet daadwerkelijk actief beleid uitvoert om klimaatverandering tegen te gaan, dan schendt een land mensenrechten.

Schending art. 6 EVRM

Naast een schending van artikel 8 (schending van privé- en familieleven), was er ook een schending van artikel 6 (toegang tot het recht). De Zwitserse dames hadden namelijk wel eerst geprobeerd om – zoals dat hoort – via het Zwitserse rechtssysteem hun gelijk te halen, maar zij waren daar niet-ontvankelijk verklaard: eerst door een administratieve autoriteit en daarna door rechters in twee instanties. Het Hof stelde dat die rechters dat op basis van verkeerde gronden hadden gedaan en onvoldoende serieuze afwegingen hadden gemaakt.

Nieuw: de Vereniging mag opkomen voor de rechten van groepen mensen

In deze rechtszaak van Verein KlimaSeniorinnen Schweiz and Others v. Switzerland waren het 4 oudere dames en de Vereniging, die de zaak hadden ingediend. Het Hof stelt dat de 4 dames zelf niet voldoende kunnen aantonen dat ze echt slachtoffers zijn zoals bedoeld in art 34 van het Verdrag. Dus als individu zijn ze niet ontvankelijk. Maar: de Vereniging van KlimaSeniorinnen is echter WEL ontvankelijk en wint deze zaak, met een beroep op artikelen 8 en 6 EVRM. Het is bijzonder wat het Hof daar overweegt: “As climate change is an issue of common concern for humankind and there is a need to promote intergenerational burden-sharing, the Court found it was appropriate to allow recourse to legal action by associations in the context of climate change. Moreover, a greater allowance for recourse to legal action by associations is made in recognition of the fact that recourse to collective bodies may be the only accessible means to defend particular interests effectively in this context. The right of an association to act on behalf of its members or other affected individuals within the jurisdiction concerned is not subject to a separate requirement that those on whose behalf the case has been brought would themselves meet the victim-status requirements for individuals.” Dus zo’n vereniging is soms de enige weg voor mensen om iets te kunnen ondernemen tegen overheden die niet voldoende doen en daarom wordt deze gezien als een juist vehikel om zo’n zaak te voeren.

Verder stelt het Hof dat onvoldoende daadwerkelijke actie van een land de risico’s van klimaatverandering verergert en daarmee de mogelijk schadelijke gevolgen en aantasting van mensenrechten. Deze risico’s worden erkend door overheden wereldwijd en bevestigd door de wetenschap. Het Hof stelt ook dat de causale relatie tussen gebrek aan actie van een land en de mogelijk gevaarlijke gevolgen van klimaatverandering duidelijk is en daarom leidt artikel 8 EVRM ertoe dat landen voldoende actie moeten ondernemen. “The Court, in its role as a judicial body tasked with the enforcement of human rights, has to ensure that the High Contracting Parties respect their engagements to the European Convention on Human Rights and its Protocols (Article 19 – Establishment of the Court). Measures designed to combat climate change and its adverse effects require legislative action both in terms of the policy framework and in various sectoral fields. Such action necessarily depends on democratic decision-making. The remit of national courts and this Court is complementary to those democratic processes.”

Heel duidelijk zegt het Hof hier dat op grond van mensenrechten landen voldoende actie moeten ondernemen. Wat en hoe ze dat doen is aan landen met hun regeringen en parlementen. Het Hof is complementair en komt alleen in actie als mensenrechten geschonden dreigen te worden.

Het Hof deed deze dag uitspraak in 3 klimaatzaken. In de overige zaken waren de eisers niet ontvankelijk: de Portugese jongeren moeten eerst in Portugal naar de rechter en kunnen niet in één keer naar het Hof; de ex-burgemeester van een Franse kustplaats woont daar inmiddels niet meer en verliest daarmee zijn recht.